Dự phòng nguyên phát bệnh tim mạch

Tác giả: PGS.TS. Nguyễn Thị Bạch Yến

1. Khái niệm: “Dự phòng nguyên phát”: Dự phòng nguyên phát là dự phòng ngay từ lúc thụ thai, và tiếp tục duy trì cho đến khi còn nhỏ và đến tuổi trưởng thành để ngăn chặn sự phát triển hình thành lối sống không lành mạnh và các yếu tố nguy cơ liên quan đến lối sống,

Dự phòng nguyên phát là dự phòng ở cấp độ mỗi cá nhân với mục tiêu duy trì “nguy cơ tim mạch thấp” cho mọi người ở mọi độ tuổi.

Duy trì “nguy cơ tim mạch thấp” cho mỗi cá nhân trong suốt cuộc sống tức là duy trì các đặc điểm hành vi và lối sống khỏe mạnh để ngăn chặn sự phát triển của các yếu tố nguy cơ liên quan đến lối sống.

Về mục tiêu “Dự phòng nguyên phát”, Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) đã đưa ra tiêu chí “Sức khỏe tim mạch lý tưởng”,  bao gồm: không bị bệnh tim mạch, lối sống lành mạnh (tập thể dục đầy đủ, chế độ ăn lành mạnh, không hút thuốc và BMI <25 kg/m2) và các điều kiện sức khỏe tốt (huyết áp, cholesterol và đường huyết lúc đói ở mức bình thường và không do dùng thuốc). Để thúc đẩy “Dự phòng nguyên phát” BTM, Hội Tim mạch Hoa kỳ (AHA) đưa ra khuyến cáo “7 lối sống đơn giản”, bao gồm

1. Không hút thuốc hoặc bỏ thuốc lá > 1 năm

2. Chỉ số khối cơ thểBMI <25 kg / m2

3. Tập thể dục cường độ vừa 150 phút/tuần, hoặc cường độ mạnh 75 phút/ tuần

4. Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh(tuân thủ thực hành từ 4-5 thành phần chế độ ăn uống quan trọng (tương ứng ăn 2000 kcal mỗi ngày):

• Trái cây và rau:  ăn ít nhất 4,5 suất mỗi ngày (mỗi suất tương ứng 100g)
• Hạt nguyên vỏ giàu chất xơ: ăn ít nhất 3 suất /ngày (mỗi suất tương ứng 31g, với thành phần ≥ 1,1 g chất xơ / 10g carbohydrate)
• Cá: ăn ít nhất 2 khẩu phần cá dầu /tuần (mỗi khẩu phần tương ứng 109 g)
• Natri: ăn<1,5 g / ngày (tương ứng 4 g muối / ngày)
• Nước ngọt có đường: uống ≤ 450 kcal (tương đương 36 oz/1 lít) / tuần

Thành phần dinh dưỡng khác:

• Các loại hạt, cây họ đậu và hạt: ≥ 4 phần / tuần
• Thịt chế biến sẵn: không ăn hoặc <2 phần / tuần
• Chất béo bão hòa: <7% tổng năng lượng ăn vào

5. Giữ mức Cholesterol toàn phần < 200 mg/dl (5.17 mmol/L)

6. Giữ mức Huyết áp <120/80 mmHg

7. Giữ mức Glucose huyết tương lúc đói <100mg/dL(5,5 mmol / L)

Tương tự, Hướng dẫn của Châu Âu về phòng ngừa bệnh tim mạch trong thực hành lâm sàng cũng xác định các đặc điểm của những người có “tim mạch mạnh khỏe”, về cơ bản thì các tiêu chuẩn này cũng tương tự như của AHA.

1. Không sử dụng thuốc lá

2. Không thừa cân (BMI bình thường 18,5 - 24,9 kg / m2)

3. Hoạt động thể chất đầy đủ: ít nhất 30 phút/ ngày và ít nhất 5 ngày một tuần

4. Thói quen ăn uống lành mạnh:

• Axit béo bão hòa: ăn<10% tổng năng lượng (thay thế bởi axit béo không bão hòa đa nối đôi)
• Axit béo dạng trans: ăn ít nhất có thể, tốt nhất là không ăn thực phẩm chế biến sẵn, và chiếm <1% tổng năng lượng từ nguồn gốc tự nhiên.
• Muối: ăn <5 g muối mỗi ngày (tương ứng 2 g Natri)
• Ăn 30 - 45 g chất xơ mỗi ngày, từ ngũ cốc nguyên hạt, trái cây và rau
• 200 g trái cây mỗi ngày (2 khẩu phần)
• 200 g rau mỗi ngày (2 khẩu phần)
• Ăn cá: ít nhất hai lần một tuần, một lần trong đó là cá có dầuUống rượu: giới hạn hai ly mỗi ngày (20 g cồn / ngày) cho nam giới và một ly mỗi ngày (10 g cồn / ngày) cho nữ

5. Cholesterol trong máu < 5 mmol/L (190 mg/dL)

6. Huyết áp < 140/90 mmHg

7. Chuyển hóa glucose bình thường, Glucose huyết tương đói<5,6 mmol / L (100 mg/dL)

8. Tránh căng thẳng quá mức.

Ngoài ra AHA cũng xác định “sức khỏe tim mạch lý tưởng” đối với trẻ em. Điều này rất quan trọng vì ở nhiều quốc gia, các bác sĩ nhi khoa chăm sóc trẻ em và có thể hành động cụ thể ngay từ thời thơ ấu để thiết lập và thúc đẩy phòng ngừa nguyên phát và tiên phát.